Verslagen & Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren

Zinsdynamiek en voorzetselkeuze bij emotiepredicaten

Willy Vandeweghe — 2024-09-16

In dit stuk wordt ingegaan op het fenomeen van de zinsdynamiek, in relatie tot de voorzetselkeuze bij voorzetselvoorwerpen. De voorzetsels voor de markering van werkwoord-OBJ-relaties vertonen een oriëntatieve tweedeling, zoals die voordien bestond in het naamvalsysteem, en in hoofdlijnen neerkomt op directionaliteit vs. causaliteit. Bij emotionele predicaten lijkt de zinsdynamiek twee kanten op te gaan, met ambiguïteit voor het bepalen van de semantische rol van het object tot gevolg. Bij vergelijking blijkt intern-talig en vooral intertalig variatie op te treden in de keuze van het ‘vaste’ voorzetsel.

ChatGPT: dichter of denker?

Walter Daelemans — 2024-09-16

Na de introductie van ChatGPT, een voorbeeld van GenAI (Generative Artificial Intelligence), variëren de reacties van enthousiast tot bezorgd. Het model is in staat tot indrukwekkend taalgedrag maar produceert incidenteel incorrecte informatie. In dit artikel leggen we uit hoe deze modellen werken en waar hun taalvaardigheid vandaan komt. We illustreren hoe de vaardigheden van ChatGPT in poëzie, stijlimitatie en taalspelletjes eerdere modellen voor het produceren van creatieve taal in de schaduw zetten. Maar de vraag blijft of een model zonder intentie, bewustzijn en zelfs zonder wil om te communiceren 'creatief' kan worden genoemd. Voor taalmodellen zoals ChatGPT is er geen onderscheid tussen fictie en non-fictie, en geen onderscheid tussen poëzie en proza. Het enige wat het doet is op meesterlijk wijze onze prompts voltooien.

After the introduction of the large language model ChatGPT, an example of GenAI (Generative Artificial Intelligence), to the public, reactions ranged from excited to concerned. The model is capable of impressive language behavior but also occasionally produces incorrect information. In this article, we explain how these models work and where their language proficiency comes from. We illustrate how its skills in poetry generation, style imitation and language games put previous models for producing creative language in the shade. However, the question remains whether a model without intention, consciousness, and without even a will to communicate can be called ‘creative’. For language models like ChatGPT there is no distinction between fiction and non-fiction, and no distinction between poetry and prose. It just masterly completes our prompts.

‘Gij die ons voedde, voedt men u?’

Bram Lambrecht — 2024-09-16

In het poëtische oeuvre van Christine D’haen neemt het genre van de funeraire elegie een centrale positie in. Gedurende haar hele carrière heeft D’haen diverse rouwgedichten gepubliceerd. In 1998 heeft ze die verzameld in de bundel Bérénice. Vier-en-twintig neniën. Dit artikel biedt een eerste analyse van de enige funeraire cyclus die D’haen heeft geschreven: de ‘Twaalf grafgedichten voor Kira van Kasteel’, tot stand gekomen tussen 1950 en 1983 en opgedragen aan de Amsterdamse hospita van de jonge D’haen. Hoewel D’haens oeuvre vooral poëticaal en formeel bestudeerd is, wil dit artikel ook de filosofische en maatschappijkritische facetten van haar ‘Twaalf grafgedichten’ onder de loep nemen. Het interpreteert D’haens rouwgedichten als een vrouwelijke en moderne herschrijving van de elegische traditie. Die traditie wordt in het artikel niet alleen gereconstrueerd via een status quaestionis, maar ook via D’haens eigenzinnige vertaling van John Miltons canonieke elegie Lycidas. D’haens ‘Twaalf grafgedichten’ betreuren en prijzen een huisvrouw, een personage dat ongebruikelijk is in het genre van de elegie, en thematiseren zo het samenspel van gender en sociale klasse. Via beelden van het dode vrouwenlichaam als onderdeel van een bio-ecologisch systeem herinterpreteren ze bovendien de pastorale beeldtaal van Milton en zijn tijdgenoten op een moderne, areligieuze manier. Aan de hand van deze ene gevalsstudie hoopt dit artikel uiteindelijk ook academische aandacht aan te wakkeren voor de politieke en maatschappijkritische dimensies van rouwpoëzie in het Nederlands.

‘Het innig wezen onzer letterkunde’

Piet Couttenier — 2024-09-16

Het artikel beoogt de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde (KANTL) te situeren in de complexe nationale, culturele en literaire context van de late negentiende eeuw in België. Recente inzichten over literaire evolutie gelden daarbij als theoretische basis. De focus wordt gericht op de positionering van de Academie tegenover de Vlaamse literatuur in de periode 1886-1900.