Verslagen & Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren

Het Zuid-Vlaamse suffix -ie(s) en het verzet tegen de posttonische reductie

Luc Van Durme — 2023-09-18

Het Zuid-Vlaamse suffix -ie(s) is niet het product van een mouilleringproces. Samen met de uitgang -ighem illustreert het de genoemde posstonische reductie, die kennelijk toe te schrijven is aan een beïnvloedingsgolf uit de aanpalende Galloromania.

Uit de ontstaansgeschiedenis van Elsschots De leeuwentemmer

Marcel De Smedt — 2023-09-18

In 1939 publiceert Elsschot in het tijdschrift Groot Nederland een brief aan zijn zoon Walter onder de titel ‘Jantje’. De verteller deelt er zijn zoon die in Parijs verblijft mee dat moeder op bezoek zal komen met Walters kleine broertje (Jantje), en hij waarschuwt alvast voor de onmogelijke vragen die de kleine zal stellen. Een jaar later verschijnt in hetzelfde tijdschrift ‘De leeuwentemmer’, waarin de verteller aan Walter niet langer over diens broertje schrijft, maar wel over zijn neefje Jantje alias Tsjip, het zoontje van Walters zuster Adèle. In essentie gaat de tekst over de scheiding van Adèle van haar Poolse echtgenoot Bennek, en over de gevolgen hiervan voor Tsjip. In hetzelfde jaar 1940 verschijnt dan het boek De leeuwentemmer, waarin de tekst van ‘Jantje’ (met enige aanpassingen) het eerste hoofdstuk van het boek gaat vormen.

In onze bijdrage pogen we op basis van een onderzoek van de overgeleverde handschriften en typoscripten de genese van De leeuwentemmer te reconstrueren. In de handschriften zitten vele schrappingen, toevoegingen en herschrijvingen. Maar ook in de typoscripten is er nog heel wat gewijzigd; in sommige gevallen blijken manuscript en typoscript trouwens tegelijk tot stand te zijn gekomen. Naast de talloze schrappingen en toevoegingen, interlineair en in de marge, gebeurt het ook dat de in oorsprong aanwezige kern van een passage, de nucleus, wordt uitgebreid met een aantal alinea’s die veelal op aparte pagina’s zijn geschreven en vervolgens op de juiste plaats in het typoscript worden ingelast. Toevoegingen en herschrijvingen hebben hun functie in de voortgang van het verhaal, accentueren het karakter van de personages en voegen dikwijls een komische noot toe.
Kortom, in de manuscripten en typoscripten van ‘Jantje’ en ‘De leeuwentemmer’ kijken we over de schouders van de auteur mee op zijn schrijftafel. Elsschot schrijft, schrapt en herschrijft, met inkt en met potlood; hij is een ware ‘denker op papier’.

Een state of the art van de poëzie/wetenschap

Bart Eeckhout — 2023-09-18

Deze bijdrage probeert een state of the art op te stellen van de hedendaagse productie, consumptie en receptie van de poëzie enerzijds en de academische studie ervan anderzijds. De insteek is die van een onderzoeker in de Engelstalige letterkunde met enkele decennia ervaring. Hierdoor worden in de eerste helft van de bijdrage de aangereikte fenomenen en voorbeelden hoofdzakelijk uit het Engelse taalgebied betrokken. Voor de beschouwingen over het poëzieonderzoek wordt vertrokken vanuit de Vlaamse context, waaraan gegevens uit verschillende cultuuromgevingen ter vergelijking worden gekoppeld. De twee grote onderdelen van de bijdrage geven aanleiding om van een culturele paradox te gewagen: terwijl in het bijzonder de productie en consumptie van de poëzie in een multimediale, op spektakel gerichte en gedigitaliseerde wereld opvallend divers zijn geworden en de manifestatievormen van het genre zich doorlopend vermenigvuldigen, vertaalt deze uitbreiding van het studieobject zich niet in toegenomen academisch onderzoek. Integendeel, een aantal vaststellingen suggereert dat er van een crisis in het wetenschappelijke veld sprake is. Om deze crisis te bestrijden besluit de bijdrage met enkele bescheiden voorstellen voor het Vlaamse academische landschap, waaronder het toekennen van basisfinanciering waarmee docenten eigen wetenschappelijke accenten kunnen leggen en meer structurele aandacht in literatuurdepartementen voor de duurzame verankering van poëzieonderzoek in het personeelsbeleid.