Lanaken en de vroegste geschiedenis van Franken en Merovingen

Samenvatting

De Limburgse plaatsnaam Lanaken is een historisch gedenkwaardig toponiem. Traditioneel wordt hij verklaard als een naam op -iniaca(s), maar klankwettig is dat onmogelijk. Hetzelfde bezwaar geldt voor de vele Franse toponiemen die met het suffix worden gereconstrueerd. Een nauwkeuriger onderscheiding van de vele varianten die teruggaan op het Keltische ākos-suffix, maakt het mogelijk deze namen nauwkeuriger te periodiseren, van late prehistorie tot Vroegkarolingische tijd. Lanaken zelf is aldus te reconstrueren als *Hluþenākōm, een naamformatie die wellicht uit de tweede eeuw n.C. dateert. Het eerste deel van het toponiem bevat de naam van de Germaanse godin Hluthena, die in de Romeinse tijd vooral werd vereerd in het gebied van de Sugambri, en tevens het kenmerkende naambestanddeel van de dynastie die uit deze stam is voortgekomen. Van de oudst bekende naamdrager, Chlodio, wordt aangetoond dat hij voluit Chlodebaudes heette, een naam die slechts voorkomt in enkele genealogieën die tot nu onbetrouwbaar werden geacht. Het artikel gaat zijdelings ook in op de etymologie van de namen Liedekerke, Luik, Montenaken, Salii, Sinnich, Thüringen en Vicus Helena.

 Summary

A new etymology of the Limburg place-name Lanaken leads to far-reaching conclusions with respect to the descent of the Merovingian dynasty and their Frankish origins. Traditionally, the name Lanaken, like many French place-names in -y, -ies etc., has been seen as containing the Gallo-Roman suffix -iniaca(s). However, this reconstruction runs into problems with the historical sound laws of Dutch and French. A finer distinction of the different variants which developed from the Celtic suffix -ākos, enables us to attribute these names to different eras more accurately, ranging from Late Prehistory to Early Carolingian times. The name Lanaken itself must be reconstructed as *Hluþenākōm, a name-form that presumably dates from the second century A.D. The first component contains the name of the Germanic goddess Hluthena, who was worshipped in the territory of the Sugambri, the Frankish tribe from which the Merovingian dynasty descended. The oldest known member of the dynasty, Chlodio, can be shown to be identical with Chlodebaudes, whose name is mentioned in some genealogies which had been considered unreliable until now. The article also examines the etymology of the names Liedekerke, Luik, Montenaken, Salii, Sinnich, Thüringen and Vicus Helena.