Archieven

• Themanummer: Het belang van de details. Miniaturen voor prof. dr. Marc Van Vaeck bij zijn emeritaat

  Vol 134 Nr 1 (2024)

  Dit themanummer van de Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren werd samengesteld ter gelegenheid van het emeritaat van prof. dr. Marc Van Vaeck. De gastredactie nodigde vakgenoten uit om Van Vaeck te eren met een korte bijdrage waarin de relatie tussen veelbetekenende details en de aard van de omringende literatuur, kunst en cultuur centraal staat.

  De twintig bijdragen in dit nummer illustreren het succes van het vaeckiaanse belang van het detail. Chronologisch gerangschikt laten ze zien hoe schijnbare kleinigheden betekenis geven aan keuzes die schrijvende en beeldende artiesten en anderen door de tijd heen maakten. Thematisch weerspiegelen de artikelen Van Vaecks veelzijdige oeuvre.

• Vol 133 Nr 2 (2023)
• Themanummer: Virginie Loveling

  Vol 133 Nr 1 (2023)

  Virginie Loveling (1836-1923) werd in 1919 verkozen tot ‘corresponderend lid’ van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren. Hoewel zij nooit 'werkend lid' werd, heeft Loveling een blijvende impact gehad op de Vlaamse literatuur. Haar leven en werk zijn niet alleen historisch relevant, maar blijven ook vandaag nog tot de verbeelding spreken.

  Dit themanummer van Verslagen & Mededelingen belicht de hernieuwde belangstelling voor Loveling en biedt een diepgaande verkenning van haar literaire erfenis. Het bevat een reeks wetenschappelijke bijdragen van het colloquium dat de KANTL op initiatief van Piet Couttenier, Anne Marie Musschoot en Annelies Verbeke in herdenkingsjaar 2023 organiseerde, waaronder een overzicht van de huidige stand van de Loveling-studie door Piet Couttenier, een biografische synthese door Ludo Stynen en vernieuwende inzichten van Elisabeth Leijnse, Lars Bernaerts en Maaike Meijer. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan de receptie van Lovelings werk in Oost-Europa met een bijdrage van Wilken Engelbrecht. Het literaire gedeelte van het colloquium wordt in dit themanummer vertegenwoordigd door de bijdrage van Annelies Verbeke, die pleit voor een herwaardering van Lovelings verhalen.

• Vol 132 Nr 2 (2022)
• Themanummer: Bredero

  Vol 132 Nr 1 (2022)

  Bemind en bekend, maar nog altijd raadselachtig: van de dichters uit de vroege zeventiende eeuw blijft Gerbrand Adriaenszoon Bredero (1585-1618) als geen ander de onderzoekers van zijn leven en werk uitdagen. Wie de geschiedenis van de Brederostudie overziet, ontdekt een veelheid van benaderingen die in de loop van de tijd, stap voor stap, het beeld van de jonggestorven dichter hebben verduidelijkt en aangevuld, zonder het te kunnen afronden.

  Vierhonderd jaar na Bredero’s dood is de belangstelling voor de man en zijn oeuvre niet bekoeld, integendeel. Het herdenkingsjaar 2018 kende diverse Bredero-symposia, opvoeringen van zijn toneelstukken, voordrachten van zijn poëzie en tal van verdere publieksactiviteiten. Het jaar zag ook de verschijning van een alom geprezen biografie van de dichter, De hartenjager, van de hand van René van Stipriaan.

  De Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren organiseerde op 25 mei 2018 in Gent een studiedag waarop de referenten nieuw Bredero-onderzoek presenteerden. De studies zijn in dit themanummer gepubliceerd en laten zien hoe Gerbrand Adriaenszoon na vier eeuwen nog altijd inspireert tot geschakeerd en boeiend wetenschappelijk werk. Daarbij gaan de auteurs ook het ‘gesprek met de vorigen’ aan: deze hedendaagse analyses bevatten niet zelden een reflectie op het werk van vorige generaties Bredero-onderzoekers.

• Themanummer: Taal en werk

  Vol 131 Nr 2 (2021)

  Een van de belangrijkste opdrachten van de KANTL is de studie van taal in al zijn aspecten. Daarom is het interessant om in een apart nummer van Verslagen en Mededelingen te focussen op de relatie tussen taal en werk in de breedste zin van het woord. Dat inzetbaarheid op de arbeidsmarkt vaak samengaat met een  aangepaste taalbeheersing, mag blijken uit bestaand onderzoek naar de relatie tussen werk en taal en uit de vele moedertaal- en vreemdetaalcursussen die specifiek gericht zijn op het talig goed kunnen functioneren op de werkvloer. Nog voor de aanwerving moet een toekomstige werknemer immers al vacatures kunnen lezen, sollicitatiebrieven kunnen schrijven of een sollicitatiegesprek kunnen voeren. Voor de meeste banen is het bovendien van belang om op het werk zelf op een zeker niveau te kunnen lezen, spreken en schrijven in één of meerdere voertalen.

  Deze bundel toont aan dat de relatie tussen taal en werk veelzijdig, geschakeerd en complex is. Enerzijds blijkt dat taaleisen in vacatures niet altijd met de werkelijke taalnoden op de werkvloer overeenkomen. Anderzijds kan een gebrekkige taalbeheersing of een onzorgvuldig woordgebruik onbedoeld het vertrouwen schaden of als kwetsend ervaren worden. De noden juist inschatten en daar een gepast antwoord op formuleren is onder meer van belang voor opleidingen, voor werkgevers en voor (toekomstige) werknemers, en voor wie op de diensten van een bedrijf of instelling een beroep doet. Aan deze moeilijke oefening wil deze bundel aan de hand van drie wetenschappelijke bijdragen een bescheiden bijdrage leveren.

• Themanummer: Hubert van Herreweghen, de speelman van Pamel

  Vol 131 Nr 1 (2021)

  Om het honderdste geboortejaar te herdenken van dichter Hubert van Herreweghen (Pamel, 16 februari 1920 - Dilbeek, 4 november 2016), plande de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren een colloquium in het najaar van 2020. Door de coronapandemie kon de studienamiddag pas plaatsvinden op 23 februari 2022, maar al vroeg in het herdenkingsjaar verscheen Verzamelde gedichten bij uitgeverij P. Systematisch onderzoek van het dichtwerk van Hubert van Herreweghen was tot dusver nog niet aan de orde, hoewel geen van de zowat dertig bundels of edities van zijn verzameld werk onopgemerkt voorbijging. Voorliggend nummer van Verslagen & Mededelingen presenteert de vier referaten van het colloquium en opent met een bijdrage over de dichter-wandelaar Van Herreweghen. 

  Uit de artikelen in dit nummer blijkt dat de geijkte beeldvorming rond het dichtwerk van Hubert van Herreweghen moet worden bijgesteld. Voorts dat er werk moet worden gemaakt van doorgedreven archiefonderzoek dat nieuw licht kan werpen op gedichten afzonderlijk enerzijds en anderzijds op afgebakende perioden van het oeuvre. Ten slotte klinkt een pleidooi voor een ecologische lectuur van het oeuvre die nieuwe perspectieven kan openen.

  In deze aflevering werd ook nooit eerder gepubliceerd beeld- en tekstmateriaal opgenomen uit het archief van de familie Van Herreweghen.

• Vol 130 Nr 2-3 (2020)
• De taalwetenschap: een plaatsbepaling

  Vol 130 Nr 1 (2020)

  In het najaar van 2020 ontving de redactie van de Verslagen en Mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren een ingezonden artikel van de Leuvense taalkundigen Joop van der Horst en Freek Van de Velde, met als prikkelende titel 'Crisis in de taalkunde?', naderhand gewijzigd in 'De taalwetenschap: een plaatsbepaling'. Daarin betoogden zij dat er in de taalkunde vandaag weinig of geen sprake meer is van vernieuwende inzichten; het weinige wat dan toch als innovatief kan gelden, zou bovendien vooral ontleend worden aan een aantal hulpwetenschappen, zoals de psychologie, de antropologie, de neurowetenschappen en (vooral) de computerwetenschappen.

  Het stuk vormde de basis voor dit opiniërende themanummer, waarin dertien peers uit de taalwetenschap het soortelijk gewicht van de voorgelegde argumenten peilen. Van der Horst en Van de Velde kregen alle reacties daarna ook te lezen en formuleerden een korte repliek. Vanuit de KANTL werd er nog een afsluitende beschouwing aan toegevoegd. Zo ging de polemische dialoog over naar een gedegen plaatsbepaling van de taalwetenschap op dit moment.

• Poëzie en rouw

  Vol 129 Nr 2 (2019)

  Dit themanummer is een tastbare getuigenis van een symposium over rouw en poëzie dat plaatsvond op 7 mei 2019. Het symposium paste in de jaarlijkse studiemiddagen van de poëzie die worden georganiseerd door Poëziecentrum, de studiegroep POWEZIE van de UGent en de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren. Die vaste partners werden voor de gelegenheid versterkt door Bram Lambrecht, die van 2017 tot 2020 als postdoctoraal onderzoeker van het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek aan de KU Leuven een project uitvoerde over rouwpoëzie in het Nederlandse taalgebied van de twintigste en eenentwintigste eeuw. Het symposium over poëzie en rouw wilde de diversiteit van het thema zo veel mogelijk laten zien. Op het programma stonden dan ook lezingen over de historische relaties tussen poëzie en rouw, rouwpoëzie uit de achttiende eeuw, de representatie van de dood in kinderpoëzie en de praktijk van De eenzame uitvaart.

  In dit tijdschriftnummer krijgen de academische lezingen van het symposium een schriftelijke vorm en worden ze aangevuld met een bijdrage over de elegie in de negentiende eeuw. Zo krijgt het historische panorama nog
  meer reliëf.

  In deze uitgave van Verslagen & Mededelingen krijgt de relatie tussen rouw en poëzie alle aandacht en gebeurt dat met een breed vizier. Er is bewust gekozen voor een divers corpus, waarin kinder- naast volwassenenpoëzie staat, achttiende-eeuwse naast moderne letterkunde, en waarin letterkundige en cultuurhistorische perspectieven worden aangevuld met psychologischtherapeutische benaderingen van rouw. Met hun verschillende perspectieven brengen de bijdragen in dit nummer reliëf aan in het vigerende beeld van de funeraire poëzie in de Lage Landen (en daarbuiten).

  
  In zijn artikel over drie lijkzangen van de Duinkerkse dichter Michiel de Swaen, geschreven rond 1700, laat Kornee van der Haven (UGent) zien hoe De Swaens gedichten, die als gebruikspoëzie fungeerden, een emotionele gemeenschap construeerden rondom de dood van een prominente stadsgenoot.
  Van der Havens artikel toont tussen de lijnen ook hoe een vroeg-achttiende eeuwse elegische dichter flexibel omgaat met de retorische voorschriften voor het genre.

  Dezelfde eigenzinnigheid toont de lange elegie Natalia (1842) van Prudens van Duyse. Die tekst staat in het artikel van Janneke Weijermars (Rijksuniversiteit Groningen) centraal. Van Duyses gedicht over de dood van zijn zus, een ongebruikelijk thema in de geschiedenis van de funeraire poëzie, houdt het midden tussen conventie en vernieuwing. Weijermars interpreteert de vernieuwende elementen in Natalia als een voorbeeld van de vroege romantiek die Van Duyse belichaamt.

  De laatste twee artikelen loodsen ons de eenentwintigste eeuw binnen, al biedt Laurie Faro (Radboud Universiteit Nijmegen) een ruimere historische – en disciplinaire – blik. In haar artikel behandelt ze de representatie van rouw in Nederlandstalige kinderpoëzie. Ze gaat eerst in vogelvlucht over de geschiedenis van dat thema en zoomt vervolgens in op enkele gedichten uit de bundels Doodgewoon (2014) van auteur Bette Westera en illustratrice Sylvia Weve en Hou van mij (2009) van Ted van Lieshout. Aan de hand van William
  Wordens model voor de psychologie van rouw bestudeert Faro hoe die gedichten rouw verbeelden en oppert ze de vraag of die gedichten kunnen helpen bij rouwverwerking door kinderen. Met haar blik op de therapeutische waarde van rouwgedichten raakt Faro aan de gebruiksfuncties van de hedendaagse
  funeraire poëzie.

  Die functies komen ook aan bod in het slotartikel over de poëzie van De eenzame uitvaart door Lizet Duyvendak (Open Universiteit). Duyvendak brengt de uitgangspunten en ambities van het project in kaart en leest enkele gedichten in het licht van de typische kenmerken van historische en actuele rouwpoëzie. Bovenal demonstreert Duvyendaks bijdrage het grote geloof in de waarde van poëzie dat uit het project spreekt.

• 

  Vol 129 Nr 1 (2019)
• Drie visies op de frequentste klank van het Nederlands. Een postuum eerbetoon aan Johan Taeldeman

  Vol 128 Nr 3 (2018)

  In 2017 overleed Johan Taeldeman. Tijdens de laatste jaren van zijn leven merkte hij geregeld op dat in de bekende FAND (de Fonologische Atlas van de Nederlandse Dialecten) één heel belangrijke klank grotendeels buiten beeld was gebleven: de niet gespecificeerde vocaal sjwa. Ook die verdiende naar zijn oordeel een plaats in het panopticum van de Nederlandse klankgeografie. Taeldeman sprak meer dan eens de hoop uit dat die lacune alsnog ingevuld zou worden, en in zijn laatste levensmaanden schoof hij dat dan ook voorzichtig als een mogelijk project naar voren. Het heeft niet meer mogen zijn, maar de artikelen die in dit herdenkingsnummer opgenomen werden, gaan wel over diverse aspecten van de sjwa-problematiek. Ze representeren drie pijlers van Taeldemans denken over taal: de historische klankleer, de Nederlandse taalgeografie en de sociale variatielinguïstiek.

  Dit themanummer werd samengesteld door Georges De Schutter en bevat volgende artikelen:

  - 'Is het Nederlands wereldkampioen sjwa?' door Jozef Van Loon

  - 'De svarabhaktivocaal in de Nederlandse en Friese dialecten' door Georges De Schutter

  - 'Over vlugge spraak en vluchtige sjwa’s. De relatie tussen spreektempo en de duur van Nederlandse svarabhaktivocalen' door Hanne Kloots, Steven Gillis & Jo Verhoeven.

  Deze artikelen worden voorafgegaan door een overzicht van de publicaties van Johan Taeldeman van 2002-2017, bijeengebracht door Georges De Schutter en Lieve De Swaef.

• Anton van Wilderode, leraar in de letteren

  Vol 128 Nr 2 (2018)

  Om het honderdste geboortejaar van Anton van Wilderode te herdenken organiseerde de KANTL op 14 november 2018 een colloquium met de titel Anton van Wilderode, leraar in de letteren. Van de vele facetten van de figuur Van Wilderode bleef het leraarschap van Cyriel Coupé tot dusver het meest onderbelicht.

  Tijdens het colloquium onderzocht Dirk de Geest (KU Leuven) het spanningsveld in het epitheton priester-dichter en oud-leerling Erik Spinoy (ULiège) analyseerde de complexe relatie leerkracht-leerling. In hoeverre de auteur van De dubbelfluit rekening hield met de onderwijskundige inzichten die toen golden, werd kritisch bekeken door Johan van Iseghem (KU Leuven). Wim Verbaal (Ugent) benaderde Van Wilderode als de vertaler van Vergilius. De wetenschappelijke benadering door de vier referenten stuurde het beeld van de dichter-leraar-vertaler Van Wilderode op constructieve wijze bij.

  De auteurs bewerkten hun bijdragen tot artikelen, die in een Van Wilderode-themanummer werden gebundeld.

• Vol 128 Nr 1 (2018)
• Lijsten en Letteren

  Vol 127 Nr 2-3 (2017)
• Vol 127 Nr 1 (2017)
• Vol 126 Nr 3 (2016)
• Vol 126 Nr 1-2 (2016)

  Jan Goossens (1930) was meer dan 38 jaar werkend lid van de KANTL. In 2014 werd hij erelid van het genootschap. Wegens zijn grote verdienste en n.a.v. zijn 85ste verjaardag brengen de KANTL en het tijdschrift V&M hulde aan Jan Goossens met dit bijzondere dubbelnummer.
• Vol 125 Nr 3 (2015)
• Vol 125 Nr 1-2 (2015)

  Georges de Schutter en Martien de Roose (red.)
• Vol 124 Nr 3 (2014)
• Vol 124 Nr 2 (2014)
• Vol 124 Nr 1 (2014)
• Hendrik de veroveraar. De wereld van Conscience / Conscience in de wereld (1812-2012)

  Vol 123 Nr 2+3 (2013)
• Vol 123 Nr 1 (2013)

  Dit nummer bevat o.m. de teksten die gebundeld zijn onder de noemer 'Remakes in de moderne Nederlandstalige poëzie' (red. Carl de Strycker en Yves T'Sjoen).