Lijsten lezen: de codering van "Max Havelaar"

Samenvatting

De bestaande benaderingen van de literaire lijst gaan uit van een scherpe tweeledige tegenstelling tussen lijsten en verhalen, die ze in een tweede fase weliswaar milderen, maar die toch noopt tot abstracte en geïdealiseerde definities van lijst versus verhaal. Dit artikel stelt een alternatieve benadering voor, die ervan uitgaat dat lijsten én verhalen ontstaan in de interactie tussen tekst, context en lezer. Aangezien die interactie zowel voor lijsten als voor verhalen geldt, is het niet nodig a priori een onderscheid te maken tussen die twee. Het onderscheid ontstaat in de gecontextualiseerde lectuur.

Om die lectuur in kaart te brengen, combineren we vier codes van Roland Barthes (de actiecode, de semische, de culturele en de hermeneutische code) met de poëtische functie van Roman Jakobson. De lezer selecteert en combineert tekstelementen op basis van deze vijf strategieën; in hun implementatie en wisselwerking ontstaan de lijst, het verhaal en de vele interacties tussen die twee vormen. Het voorgestelde, vijfdimensionele leesmodel wordt geïllustreerd aan de hand van Multatuli’s roman "Max Havelaar".

Abstract:

The studies of literary lists start from a strong bipolar opposition between lists and narratives. In a second step they relativize the antagonism, but because of the initial dualism, they are forced to come up with abstract and idealized definitions of lists and narratives. This article presents an alternative approach, which starts from the idea that both lists and narratives arise in the interaction between text,context, and reader. As a result, we do not need to posit an a priori distinction between list and narrative. The distinction is created in the contextualized process of reading.

To outline this process, the article combines four of Roland Barthes’s codes (the proairetic, the semic, the cultural, and the hermeneutic code) with Roman Jakobson’s poetic function. The reader selects and combines textual elements by using these five strategies. Their implementation creates the list, the narrative, and the manifold interactions between the two forms. We illustrate the five-dimensional reading model through a discussion of Multatuli’s novel "Max Havelaar".